رادیولوژی چیست و رادیولوژی نقاط بدن انسان چگونه است ؟
رادیولوژی چیست ؟ رادیولوژی از نقاط مختلف بدن انسان چگونه انجام می شود ؟
در تعریف جمله ی رادیولوژی چیست باید بگوییم رادیولوژی یا علم تصویربرداری نام یکی از رشته های تخصصی پزشکی است با کمک اشعه ی ایکس ، پرتوهای گاما، یا تشعشعات یونیزان مشابه و پرتوهای غیر یونیزان که روش غیر تهاجمی و بدون درد است به تولید تصاویر داخلی از بدن مانند استخوان ها و غضروف ها به کمک عوامل مختلف فیزیکی ، میدان مغناطیسی و غیره می پردازد. لذا بیماریها را تشخیص داده به درمان آنها کمک می نماید . رادیولوژی ممکن است با دو هدف انجام شود . تشخیصی و مداخله ای .تشخیصی به منظور تشخیص بیماریهای خاص مانند سرطان انجام می گردد ولی مداخله ای به منظور درمان بیماری های مختلف مانند حذف لخته های خون ، پرتودرمانی و یا رادیوتراپی انجام می شود . رادیولوژی نقاط بدن انسان به کمک اشعه ی ایکس انجام می شود که در ادامه ی مقاله به نقاط مختلف بدن که تحت عمل رادیولوژی قرار می گیرد ، اشاره خواهد شد .
دستگاه هایی که برای رادیولوژی نقاط بدن انسان استفاده می شوند کدامند ؟
در پاسخ به سوال رادیولوژی چیست گفتیم که رادیولوژی به علم تصویربرداری از نقاط مختلف بدن انسان می گویند . حال این تصاویر توسط دستگاه‌هایی تهیه می شود که عبارتند از دستگاه رادیولوژی ساده و معمولی برای تهیه تصویر ریه و استخوان و… ،دستگاه رادیولوژی دیجیتال که عمدتا برای آنژیوگرافی استفاده میشود و دستگاه سیتی‌اسکن برای تهیه تصاویر دجییتال مقطعی که بدن را از نظر تصویری به ورقه‌هائی تقسیم می‌نماید.
در رادیوگرافی ساده اولین نوع تصویربرداری یا اشعه ایکس است که به توسط بشر اختراع شده و هنوز بطور وسیعی از آن استفاده میشود.
یک تصویر رادیوگرافی ساده معمولا بصورت یک ورقه پلاستیکی یا سلفون شفاف است که بر روی آن تصویری سیاه و سفید نقش بسته است. به آن عکس رادیولوژی یا فیلم رادیولوژی هم میگویند.
پزشک معمولا این ورقه را در مقابل نور قرار داده و تصویر را نگاه میکند. به دستگاهی که نور لازم را برای این کار تهیه میکند نگاتوسکوپ میگویند. تقریبا از هر نقطه ای از بدن انسان میتوان فیلم رادیولوژی تهیه کرد.
در سال های اخیر از نوع جدیدی از رادیوگرافی یا عکس برداری استفاده میشود که به آن رادیوگرافی دیجیتال میگویند. در این نوع از رادیوگرافی از فیلم استفاده نمیشود و تصویر تهیه شده از بیمار بر روی صفحه مانیتور کامپیوتر قابل دیدن است. با این حال میتوان این تصاویر را هم بر روی فیلم چاپ کرد .
در زمان رادیولوژی از بدن انسان چه اتفاقی می افتد ؟
در طی یک روش رادیولوژی، ابتدا قسمتی از بدن انسان که قصد بررسی آن را دارند بر روی فیلم قرار می دهند سپس پرتو اشعه ایکس به بدن تابانده شده ، عبور داده می شود . بخشی از اشعه ایکس توسط ساختار داخلی جذب یا پراکنده میشود و به صفحه حساس برخورد میكند . رنگ این قسمت ها بعد از ظاهر شدن سیاه دیده میشود. اما استخوان ها مانع عبور اشعه ی ایکس می شوند و بعد از ظاهر شدن فیلم به رنگ سفید دیده می شوند .
الگوی اشعه ایکس باقی مانده به یک آشکارساز منتقل میشود تا تصویری برای ارزیابی بعدی ثبت شود. رمزگذاری مجدد الگو ممکن است روی فیلم یا از طریق وسایل الکترونیکی انجام شود.
مطلب مفید :
نکات اصولی حفاظت در مقابل اشعه ی ایکس در رادیولوژی
رادیولوژی ازکدام نقاط بدن انجام می شود ؟
رادیولوژی قفسه سینه Chest
یکی از انواع رادیولوژی نقاط بدن انسان رادیولوژی و یا عکس از قفسه ی سینه است . در این رادیولوژی از اشعه ی ایکس برای تصویربرداری بخش ها ی داخلی قفسه ی سینه استفاده می شود . در این تصویربرداری سلامت بخش های داخلی بدن انسان مثل قلب ، ریه ها ، عروق خونی ، راه‌های تنفسی و مجاری هوایی ، استخوان‌های دیواره قفسه سینه و ستون مهره‌ها مورد ارزیابی و سنجش قرار می گیرد . یکی از بهترین و قدیمی ترین سنجش سلامت ارگان های داخلی بدن همین نوع تصویربرداری است .
رادیولوژی از نقاط بدن ( قفسه سینه ) در چه مواردی انجام می شود ؟
در مواقعی که بیمار با علائم ناراحت کننده ای چون تنگی نفس و تنفس غیر طبیعی ، سرفه‌های مزمن و طولانی ، زخم، شکستگی یا درد در قفسه سینه و یا تب طولانی به پزشک متخصص مراجعه کند ، پزشک جهت بررسی میزان سلامت قفسه ی سینه کار تشخیصی تصویربرداری از این ناحیه را انجام می دهد . هر کدام از این علائم می تواند نشانه ی یک نوع بیماری در قفسه ی سینه باشد .
این بیماری ها شامل نارسایی قلبی و سایر ناهنجاری‌های قلبی ، سرطان ریه ،آمفیزم ، وجود مایعات یا هوای جمع شده در ریه‌ها است .
نکاتی که قبل از انجام رادیولوژی قفسه سینه باید به آنها توجه کرد ؟
قبل از انجام رادیولوژی قفسه ی سینه لازم است به موارد زیر توجه شود که عبارتند از :
- درآوردن همه یا بخشی از لباس متعلق به عضوی که تصویربرداری از آن ناحیه می خواهد انجام شود
- پوشیدن لباس گان
- عدم استفاده از لباس های فلزی
- عدم استفاده از وسایل و اشیاء فلزی همانند گیره سر فلزی ، عینک ، دندان مصنوعی از جنس فلز ، گوشواره و….
- اطلاع رسانی به تکنسین اتاق تصویربرداری در صورت باردار بودن و هر گونه بیماری
رادیولوژی قفسه سینه چگونه انجام می شود ؟
رادیولوژیست از بیمار می خواهد پس از آمادگی های اولیه از لحاظ پوشیدن لباس مخصوص تصویربرداری و عدم استفاده از وسایل فلزی در اعضای بدن روبروی دستگاه به صورت ایستاده قرار بگیرد . در مرحله ی دوم باید قفسه ی سینه به دستگاه نزدیک شده بطوری که هیچ فضای خالی بین بدن بیمار و دستگاه نباشد . در مرحله ی سوم بدون کوچکترین تحرکی از سوی بیمار تصویربرداری از قفسه سینه انجام می شود . در برخی از موارد خاص و یا بررسی برخی از نواحی ممکن است که عکس برداری به حالت نشسته و یا خوابیده انجام بگیرد.
مطلب مفید :
رادیولوژی مداخله‌ای درایران؛ به جای جراحی سنتی
آیا رادیولوژی قفسه سینه عوارض جانبی دارد ؟
میزان تشعشعات حاصل از اشعه ی ایکس که در رادیولوژی قفسه سینه استفاده می گردد بسیار جزئی است و خطری برای بدن ندارد . اما با این حال می توان از تکنسین اتاق تصویربرداری خواست که پوشش سربی را در اختیار قرار دهد . در صورت باردار بودن نیز می توان با اطلاع قبلی و با در نظر گرفتن جوانب امر توسط مسئولین به روش هایی خاص عمل رادیولوژی را انجام داد .
رادیولوژی از نقاط بدن ( ستون فقرات )
درد در ناحیه ستون فقرات علی الخصوص کمر به دلایل گوناگون می تواند باشد لذا پزشک معالج جهت تشخیص علت درد در این ناحیه از تصویربرداری ستون فقرات استفاده می نماید .
انواع بیماری ها در این ناحیه می تواند شامل شکستگی ها ، عفونت ها ، در رفتگی ها و پارگی دیسک باشد . هم چنین جهت تشخیص میزان ناهنجاری های مربوط به ستون فقرات و نخاع انجام می شود .
رادیولوژی ستون فقرات نیز خود به 4 نوع است که عبارتند از :
- رادیولوژی ستون فقرات گردنی : تصویر برداری از مهره های گردنی شامل ۷ مهره اول (C1_C7) در ستون فقرات می باشد که بلافاصله بعد از جمجمه آغاز و در بالای مهره های قفسه سینه تمام می شود .
- ستون فقرات توراسیک یا قفسه سینه ای : دراین حالت ، تصویر برداری از ۱۲ مهره ی ناحیه ی قفسه ی سینه(T1_T12) انجام می شود ، که بین مهره های گردنی و مهره های کمری قرار گرفته اند .
- رادیولوژی ستون فقرات کمری خاجی : این نوع تصویربرداری از5 مهره ی کمری که در نقاط انتهایی کمر قرار دارند گرفته می شود .
- رادیولوژی ساکروم : دراین حالت ، تصویر برداری از استخوان ساکروم یا خاجی که در پایین ستون مهره های کمر و در زیر آخرین مهره کمر قرار گرفته است انجام می شود .
رادیولوژی ستون فقرات چگونه انجام می شود ؟
دقیقا مانند رادیولوژی قفسه ی سینه باید آمادگی لازم برای رادیولوژی ستون فقرات نیز محیا گردد . لباس مخصوص تصویربرداری غیر فلزی و عدم استفاده از وسایل فلزی می تواند شرایط اولیه را جهت رادیولوژی ستون فقرات فراهم کند . سپس پزشک رادیولوژیست از شما می خواهد بر روی تختی دراز بکشید. پس از این که بر روی تختی دراز کشیدید رادیولوژیست دستگاه را با توجه به موقعیت شما تنظیم می نماید و از شما می خواهد هیچ گونه جنب و جوش و تکانی نخورید،چرا که ممکن است تکان خوردن شما سبب به هم خوردن محل بررسی شود. معمولا ۳ تا ۵ تصویر از بدن گرفته می شود .
معمولا بافت های استخوانی که از تراکم کمتری برخوردار هستند، با رنگ خاکستری دیده می شوند. از این روش می توان برای تشخیص عفونت ها، شکستگی ها، دررفتگی ها و همچنین بررسی های قبل و بعد از جراحی های کمر استفاده نمود.
رادیولوژی از نقاط بدن ( رحم )
عکس برداری رنگی یا هیستروسالپنگوگرافی از رحم که به اختصار HSG نام گذاری شده است نوعی تصویربرداری است که به وسیله ی ماده ی حاجب از رحم و لوله ی رحمی گرفته می شود . این روش در زمان خیلی کوتاهی به مدت 5 دقیقه تهیه می شود . متخصصین رادیولوژی زمان مناسب برای انجام این نوع تصویربرداری را پایان قاعدگی و قبل از تخمک گذاری می دانند .
کار رادیولوژی از رحم توسط ست هیستروسالپنگوگرافی انجام می شود . این ست مخصوص دارای قطعات مکانیکی می باشد که از کیفیت بسیار بالایی برخوردار بوده و قسمت های فلزی آن دارای روکش کروم است. استفاده از ماده فلورسنت در عقربه های این دستگاه، امکان خوانده شدن مقادیر عقربه را در فضاهای تاریک به پزشک می دهد. این محصول دارای 3 سری مخروطی شکل از جنس کروم و در 3 سایز بزرگ، متوسط و کوچک است.تمامی قطعات این دستگاه در جعبه ای مقاوم و با کیفیت با روکش پارچه ای قرار دارد.
رادیولوژی از نقاط بدن ( روده )
رادیوگرافی دستگاه گوارش تحتانی که به آن باریم انما نیز گفته می شود روشی است که برای عکسبرداری از روده بزرگ بکار می رود. این روش به بررسی کولون صعودی (راست)، کولون عرضی، کولون نزولی (چپ) سیگموئید و رکتوم کمک می کند. انجام این تست در تشخیص مشکلات پولیپ روده و بیماری های التهابی روده مؤثر است.
در روند انجام تست، مایعی که حاوی باریم است به درون رکتوم تزریق می شود و تمامی دیواره های داخلی کولون را پوشش می دهد. این ماده در طول تصویربرداری به تدریج به روده بزرگ و رکتوم وارد شده و اشعه ایکس پس از برخورد با آن تصاویر با کیفیتی را ارائه می‌دهد . قبل از انجام این تست ممکن است به سوند رکتال و روغن کرچک و قرص دایمتیکون هم نیاز باشد؛ بنابراین بیمار باید از قبل با پزشک هماهنگ باشد و وجود بارداری، مصرف هرگونه دارو یا ابتلا به هر نوع بیماری را به پزشک متخصص خود اطلاع دهد.
باریم انما کمک می نماید تا تصاویر سیاه و سفید تهیه شده از روده، از کیفیت بالاتری برخوردار باشند. فراموش نکنید که قبل از انجام این تست، باید برای دستیابی به نتایج دقیق تر، کولون خود را به طور کامل خالی نمایید و سپس تست را انجام دهید. برای تصویربرداری دقیق تر ممکن است در طول انجام تست، هوا نیز درون کولون پمپاژ شود که معمولاً به این نوع از باریم تست با کنتراست هوا می گویند.
این روش تصویربرداری این امکان را فراهم می کند تا ارگان و اندام های درونی بدن (مانند روده ها) را در حالت حرکت و بصورت زنده دید.
مطلب مفید :
نقش مهم رادیولوژی در جراحی های پر خطر
رادیولوژی زانو
یکی از بزرگ ترین و حساس ترین مفصل های بدن زانوهاست . چرا که بیشترین وزن بدن بر روی زانو هاست . زانو مفصلی است که استخوان ران پا که بلندترین استخوان بدن است را به استخوان ساق پا و دومین استخوان بلند بدن، متصل میکند. مشکلات و آسیب‌های زانو بسیار شایع هستند و در تمام سنین ممکن است بروز کنند.
لذا یکی از بهترین و آسانترین راه ها برای تشخیص بیماریهای زانو در نواحی عصب ، عضله ، غضروف ، تاندون و یا استخوانها ی زانو رادیولوژی و تصویربردرای از زانو می باشد .
در ابتدا پزشکان از یک رادیوگرافی ساده برای تشخیص علت درد د ناحیه ی زانو استفاده می کنند اما در صورتیکه علت درد پیدا نشد از روش هایی چون ام آر آی و یا سی تی اسکن بهره می برند .
. برای اینکه پزشک از شکستگی در ناحیه زانوها مطمئن شود و یک معاینه ی استاندارد روی زانوها انجام دهد، لازم است عکس برداری از زانو حداقل از دو زاویه انجام شود . هرکدام از این نماها زاویه‌ی متفاوتی از مفصل زانو را نمایش می‌دهد.
یک نما رخ یا قدامی خلفی Anteroposterior یا به اختصار AP است که در آن اشعه ایکس از جلو به مفصل تابانده شده و کاست رادیولوژی در پشت زانو قرار می‌گیرد و نمای دیگر نمای نیمرخ یا لترال Lateral یا به اختصار Lat است که در آن اشعه ایکس از کنار به زانو تابانده شده و کاست رادیولوژی در طرف مقابل مفصل قرار می‌گیرد.
رادیولوژی زانو چگونه انجام می شود ؟
برای انجام عکس برداری از زانو توسط اشعه ایکس شما در اتاق مخصوص قرار می‌‌گیرید و پزشک همراهان شما را از اتاق بیرون می‌فرستد تا در هنگام عکس برداری در معرض تشعشعات اشعه ایکس قرار نگیرند.
سپس متخصص رادیولوژی از شما میخواهد که بایستید، بنشینید یا دراز بکشید تا دستگاه اشعه ایکس بتواند به خوبی تصاویر مورد نظر از زانوی شما را تهیه کند.
قبل از انجام عکس برداری باید لباس مخصوص بپوشید تا سایر نقاط بدن شما در معرض پرتوهای اشعه ایکس قرار نگیرد. پس از انجام همه این موارد و قرار گرفتن در حالت مورد نظر پزشک از شما میخواهد که تا اتمام عکس برداری از زانو حرکت نکنید.
عوارض رادیولوژی زانو
به طور کلی فواید رادیولوژی خیلی بیشتر و مهم‌تر از عارضه احتمالی پرتوتابی است. در سطوح دوز پرتوتابی مناسب عکسبرداری تشخیصی، شواهد بسیار کمی دال بر اثر بر سلامتی موجود است.
نتیجه گیری :
رادیولوژی رشته ای از علم پزشکی است که امروزه با پیشرفته های چشمگیری که داشته است در سراسر دنیا برای امر تشخیص بیماری و یا مداخله در امر درمان بیماری کمک زیادی به پزشکان متخصص کرده است . انواع سرطان ها ، شکستگیها ، مشکلات تنفسی و …. به کمک این رشته ی تخصصی شناسایی می شوند . با وجود استفاده از اشعه ی ایکس در دستگاه های رادیولوژی مزایای آن خیلی بیشتر از مضرات آن می باشد . در صورت عدم تکرار پی در پی خطر جدی متوجه بیمار نخواهد بود .
